Przejdź do treści

Białoruskie ślady w Białymstoku

Białystok to miasto polsko-białoruskiego pogranicza. Wystarczy wspomnieć, iż w latach 1569-1795 ulicami miasta przebiegała granica między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkim Księstwem Litewskim, którego spadkobiercą jest naród białoruski. Wg statystyk społeczność białoruska w Białymstoku liczy ponad 8 tys. osób. Szlak prowadzi przez miejsca związane z historią, kulturą, edukacją i polityczną działalnością środowiska białoruskiego.

Autorstwo:

Szlak „Białoruskie ślady w Białymstoku” jest inicjatywą organizacji „Szczyty-Związek na Rzecz Edukacji i Promocji Białoruskiej Kultury”, autorem tekstów jest Łukasz Leoniuk, a rysunki do mapy wykonała Paulina Gajda / Line Pag. Szlak wytyczono w 2018 roku.

Oznakowanie:

Szlak nie jest oznakowany w terenie. Miejsca zostały opisane na mapie wydanej w formie papierowej.

PRZEJDŹ DO MAPY GOOGLE
1. Białostockie gimnazjum (1802-1915) – ul. Warszawska 8

W XIX wieku gimnazjum było głównym ośrodkiem intelektualnego i kulturalnego życia Białegostoku. Tutaj uczyły się i pracowały znane osoby, a wśród nich Białorusini. W 1806 roku gimnazjum skończył slawista i teolog Michaił Babrouski (1784-1848). Ponad 20 lat pracował tu również, jako nauczyciel utalentowany fizyk, Karol Czachowicz (1832-1902). W 1875 roku gimnazjum skończył rewolucjonista i działacz organizacji Narodnaja Wola, Ignacy Hryniewicki (1855-1881), który zabił rosyjskiego imperatora Aleksandra II. W 1910 roku instytucję skończył działacz polityczny, społeczny i wojskowy Mikałaj Dziamidau (1888-1967).

2. Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne – ul. Warszawska 11

Na początku 1956 roku w budynku na ul. Sienkiewicza 3 powstał komitet mający na celu utworzenie Białoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, a 26 lutego odbył się tu pierwszy zjazd organizacji. BTSK skoncentrowało prawie całą elitę białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce, było masową organizacją i działało prawie we wszystkich miejscowościach na Białostocczyźnie, tam gdzie mieszkali Białorusini. Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne działa do dziś.

3. Proces 45-ciu (1923) – ul. Warszawska 63

14 maja 1923 roku w budynku Sądu Okręgowego w Białymstoku rozpoczął się proces czterdziestu pięciu białoruskich działaczy. Byli oni oskarżeni o udział w nielegalnej białoruskiej organizacji i próbie oderwania, w wyniku powstania zbrojnego, północno-wschodniej części Polski i dołączenia tych ziem do Białoruskiej Republiki Ludowej. Jedną z oskarżonych była białoruska działaczka społeczno-polityczno-kulturalna, Wiera Masłouskaja (1896-1981). O konspiracyjną działalność oskarżeni byli również jej brat Konstanty i siostra Eugenia Matejczukowie, posłowie na Sejm Siarhiej Baran, Szymon Jakawiuk i inni. Część oskarżonych w procesie była skazana na wieloletnie więzienie.

4. Zgromadzenie Ludowe Zachodniej Białorusi (1939) – ul. Elektryczna 12

Od 28 do 30 października 1939 roku w budynku teatru miejskiego odbyło się tzw. Zgromadzenie Ludowe Zachodniej Białorusi. W czasie obrad przyjęto deklarację o przyłączeniu Zachodniej Białorusi do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. Zgromadzanie było poprzedzone „wyborami”, które wyłoniły 926 deputatów. Obrady Zgromadzenia Ludowego były tylko formalnością, gdyż odbywały się pod pełną kontrolą władz sowieckich, jednak przyczyniły się do połączenia narodu białoruskiego w jeden twór państwowy w ramach Związku Sowieckiego.

5. Witraż z wizerunkiem św. Jozafata Kuncewicza i Soboru Mądrości Bożej (Sofijskiego) – ul. Kościelna 2

W katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny znajduje się witraż z wizerunkiem kościelnego i politycznego działacza Wielkiego Księstwa Litewskiego Jozafata Kuncewicza (1580 – 1623), który jest świętym czczonym przez Kościół rzymsko-katolicki i grekokatolicki. Na witrażu można również zobaczyć wizerunek legendarnego połockiego Soboru Mądrości Bożej (Sofijskiego).

6. Uniwersytet w Białymstoku (Katedra Białoruskiej Filologii i Katedra Białoruskiej Kultury) – Plac Niezależnego Zrzeszenia Studentów 1 i ul. Liniarskiego 4

Na Uniwersytecie w Białymstoku działają Katedra Białoruskiej Filologii i Katedra Białoruskiej Kultury, które prowadzą badania naukowe w dziedzinie językoznawstwa, literaturoznawstwa i kultury tradycyjnej. Mieści się tutaj również Białoruskie Stowarzyszenie Literackie „Białowieża”, które zostało założone w 1958 roku.

7. Ulica Konstantego Kalinowskiego

Konstanty Kalinowski (1838-1864) – działacz polityczny, publicysta i poeta, który urodził się w Mostowlanach na Białostocczyźnie. Jeden z kierowników powstania styczniowego (1863/1864) na ziemiach Białorusi i Litwy. W 1958 roku z inicjatywy miejscowych Białorusinów fragment byłej ulicy Nowososnowej został nazwany na cześć Konstantego Kalinowskiego.

Ulica Kalinowskiego, fot. Katarzyna Pierwienis
8. Plac Stanisława Moniuszki

Stanisław Moniuszko (1819-1872) – kompozytor i dyrygent. Brał udział w tworzeniu białoruskiej muzycznej kultury i wykorzystywał w twórczości białoruski folklor. W 2012 roku części parku w sąsiedztwie Opery i Filharmonii Podlaskiej nadano nazwę: Plac Stanisława Moniuszki.

9. Białoruski Komitet Narodowy (1941-1944) – ul. Kijowska 1

W czasie niemieckiej okupacji, latem 1941 roku, w Białymstoku utworzono Białoruski Komitet Narodowy. Praca Komitetu koncentrowała się głownie na humanitarnej pomocy białoruskiej ludności i na przebudzeniu świadomości narodowej poprzez organizowanie imprez kulturalnych i edukacyjnych. BKN wydawał białoruskojęzyczną gazetę „Nowa Droga”.

10. „Pod znakiem Pogoni” w Polskim Radio Białystok – ul. Świerkowa 1

W budynku Polskiego Radio Białystok mieści się białoruska redakcja, której dziennikarze tworzą audycję pt. „Pod znakiem Pogoni”. W audycji poruszane są zagadnienia społeczno-polityczne i kulturalne. Programu w języku białoruskim można wysłuchać codziennie na fali 99.4 FM.

Polskie Radio Białystok, fot. Katarzyna Pierwienis
11. Tygodnik Białorusinów w Polsce „Niva” i redakcja magazynu „Czasopis” – ul. Ludwika Zamenhofa 27

Tygodnik Białorusinów został założony w 1956 roku. Pomimo cenzury komunistycznej, „Niva” była w stanie odegrać bardzo ważną rolę w zachowaniu świadomości narodowej wśród Białorusinów i propagowaniu języka białoruskiego. Pierwsza redakcja „Nivy” mieściła się w budynku na ul. Jana Kilińskiego 7/1, a później kilka razy zmieniała swój adres: ul. Manifestu Lipcowego 23 (teraz św. Rocha), ul. Bronisława Wesołowskiego (teraz Suraska 1).
Społeczno-kulturalny miesięcznik „Czasopis” został założony w 1990 roku przez Stowarzyszenie Białoruskich Dziennikarzy. Magazyn jest wydawany w języku białoruskim i polskim. Publikowane są również teksty w gwarze białoruskiej (po-svojomu).

12. Skwery Tamary Sołoniewicz

Tamara Sołoniewicz (1938-2000) – reżyserka i scenarzystka białoruskiego pochodzenia. Urodziła się w Narewce na Białostocczyźnie. Tematem większości jej filmów dokumentalnych było Podlasie i białoruska mniejszość narodowa w Polsce.

13. TVP Białystok – „Białoruski tydzień” – ul. Włókiennicza 16A

Cotygodniowy program w TVP Białystok skierowany do białoruskiej mniejszości narodowej, nadawany od 1997 roku. Główne tematy, które są poruszane w programie to: kultura, ekonomia, samorząd i kontakty z Białorusią.

Telewizja Polska, Oddział w Białymstoku, fot. Andrzej Tarasewicz
14. Białoruskie Radio Racja – ul. Ciepła 1/7

Radiostacja, która rozpoczęła pracę w 1997 roku. Nadaje w języku białoruskim na terytorium Białorusi i Polski. Na falach 98,1 FM і 99,2 FM przez całą dobę można usłyszeć muzykę, wiadomości, jak również audycje radiowe o tematyce społeczno-politycznej, kulturalnej i sportowej.

Radio Racja, fot. Andrzej Tarasewicz