ŚLADAMI błogosławionego ks. Michała Sopoćki
Szlak pielgrzymkowo-turystyczny „Śladami błogosławionego ks. Michała Sopoćki” został oficjalnie otwarty w 2009 r., niedługo po pierwszej rocznicy beatyfikacji. Cały szlak ma dziewięć kilometrów długości.
Bł. ks. Michał Sopoćko, spowiednik św. Siostry Faustyny Kowalskiej i apostoł Miłosierdzia Bożego, urodził się 1 listopada 1888 r. w Juszewszczyźnie (obecnie teren Białorusi). W 1910 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Wilnie, a cztery lata później otrzymał święcenia kapłańskie. Ukończył Wydział Teologiczny Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1926 r. uzyskał stopień doktora teologii. Potem zajmował się pracą dydaktyczno-naukową w Seminarium Duchownym oraz na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, aż do zamknięcia obydwu instytucji w czasie II wojny światowej. Zagrożony aresztowaniem za m.in. organizację potajemnych kursów katechetycznych, w 1947 r. wyjechał do Białegostoku, gdzie przebywał aż do śmierci 15 lutego 1975 r. W 2016 r. watykańska Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów oraz Rada Miasta Białegostoku ustanowiły bł. ks. Michała Sopoćkę patronem Białegostoku.
Przez niemal trzydzieści lat pobytu w Białymstoku bł. ks. Michał Sopoćko pozostawił w mieście wiele śladów swojej apostolskiej działalności. Szlak prowadzi przez dziesięć miejsc związanych z jego postacią.
Autorstwo: Szlak powstał w 2009 roku dzięki Kurii Metropolitalnej Białostockiej oraz Urzędowi Miejskiemu w Białymstoku. Jego przebieg znajduje się pod adresem http://szlak.archibial.pl/
Oznakowanie: Przy każdym punkcie została umieszczona pamiątkowa tablica z informacjami w językach polskim i angielskim.
1. Kościół św. Rocha
Adres: ul. ks. Adama Abramowicza 1
Czas przejścia: początek szlaku
Kościół św. Rocha, wybudowany w latach 1927-1940 jako jeden z pierwszych i piękniejszych kościołów modernistycznych w Europie, został wzniesiony jako wotum za odzyskanie przez Polskę niepodległości i stanowi jedyny zrealizowany element większego zamierzenia. Autorem projektu jest należący do grona najwybitniejszych architektów dwudziestolecia międzywojennego Oskar Sosnowski, który jeszcze w okopach I wojny światowej powziął zamierzenie otoczenia kraju obiektami sakralnymi, stanowiącymi ucieleśnienie kolejnych wersów z litanii do Najświętszej Panny (stąd w projekcie architektonicznym świątyni powtarzający się motyw Gwiazdy Zarannej). Uroczystość konsekracji kościoła pod przewodnictwem abp. Romualda Jałbrzykowskiego miała miejsce 18 kwietnia 1946 r., a nad wyposażaniem wnętrza czuwał po wojnie Stanisław Bukowski. Co ciekawe, w ołtarzu głównym znajduje się XVIII-wieczny obraz pędzla Augustyna Mirysa, pochodzący ze znajdującej się wcześniej w tym samym miejscu kaplicy fundacji Branickich. Kilka lat temu kościół św. Rocha został uznany za Pomnik Historii.
Bł. ks. Michał Sopoćko był częstym gościem w tutejszej parafii – uczestniczył w różnego rodzaju uroczystościach i nabożeństwach, pomagał w pracy duszpasterskiej. Do kościoła św. Rocha przywodziły go również obowiązki wykładowcy katechetyki w Seminarium Duchownym. Ściśle współpracował przy tym z ks. Edwardem Kisielem, długoletnim duszpasterzem i katechetą tutejszej parafii, późniejszym pierwszym Metropolitą Białostockim.
2. Archikatedra białostocka
Adres: pl. Jana Pawła II
Czas przejścia: ok. 16 minut
Zespół Bazyliki Archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to prawdopodobnie jedyny taki obiekt w całym kraju. Składa się bowiem z dwóch połączonych ze sobą świątyń: białego kościoła murowanego z pierwszej połowy XVII w., przebudowanego w XVIII w. w stylu barokowym, oraz późniejszej neogotyckiej „przybudówki” z lat 1900-1907. Jej powstanie stało się koniecznością w drugiej połowie XIX w., kiedy to Białystok nabrał znaczenia jako ośrodek przemysłowy, co wiązało się z nagłym wzrostem liczby ludności oraz miejscowej społeczności katolickiej. Władze carskie odmawiały zgody na budowę nowej świątyni, jednak w 1898 r. udało się ostatecznie uzyskać pozwolenie na powiększenie istniejącej. Autorem projektu białostockiej archikatedry był Józef Pius Dziekoński, najbardziej wówczas znany architekt z Warszawy, dzięki któremu w na placu Jana Pawła II stanęła replika warszawskiego kościoła św. Floriana w stylu neogotyku wiślano-bałtyckiego. Prace wykończeniowe trwały aż do I wojny światowej, a świątynię uroczyście konsekrowano dopiero w 1931 r.
Z kościołem farnym łączyły bł. ks. Michała Sopoćkę bliskie więzi – często sprawował tu Eucharystię, uczestniczył w nabożeństwach, pełnił posługę duszpasterską; w starym kościele farnym w latach 1951-1969 prowadził wykłady z wiedzy religijnej dla osób świeckich. Ponadto w krypcie znajdującej się pod starym kościołem farnym jest pochowany abp Edward Kisiel, z którym bł. ks. Michał Sopoćko współpracował w zakresie katechizacji przyszłych kapłanów jako wykładowca seminarium Duchownego. Najsilniejszym, widocznym do dziś dowodem związków błogosławionego z Archikatedrą jest niewątpliwie znajdująca się w lewej nawie kaplica Jezusa Miłosiernego. Znajduje się w niej obraz Jezusa Miłosiernego namalowany w 1955 r. przez Ludomira Sleńdzińskiego na zamówienie bł. ks. Sopoćki. Obraz został tu uroczyście zawieszony 3 września 1973 r.
3. Kaplica Sióstr Pasterzanek
Adres: ul. Elizy Orzeszkowej 5
Czas przejścia: ok. 15 minut
Obecna kaplica pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Józefa została wybudowana w latach 1999-2000. Jednak siostry ze Zgromadzenia Służebnic Matki Dobrego Pasterza przybyły do Białegostoku dużo wcześniej, bo już w 1895 r., w roku założenia zakonu przez błogosławionego Ojca Honorata Koźmińskiego. Początkowo działały w parafii farnej przy ul. Kościelnej 3. W 1925 r. weszły w posiadanie dwóch domów drewnianych przy ul. Orzeszkowej 5 – uruchomiły tam dom dziecka, pracownie krawieckie i trykotarskie, a także otworzyły kaplicę. To właśnie w niej posługiwał bł. ks. Michał Sopoćko, który od 1947 r. pełnił także funkcję spowiednika sióstr. Pamiątką po tym są obraz i relikwie błogosławionego, przechowywane w nowej kaplicy. Siostry pomagały także bł. ks. Sopoćce w tłumaczeniu na rosyjski oraz przepisywaniu katechizmów i kazań poświęconych tajemnicy Bożego Miłosierdzia, tworzonych z myślą o ewangelizacji terenów na wschód od polskich granic.
4. Kościół św. Wojciecha i Seminarium Duchowne
Adres: ul. Warszawska 46
Czas przejścia: ok. 10 minut
Obecny kościół św. Wojciecha został wzniesiony w latach 1909–1912 według projektu łódzkiego architekta Jana Wendego w stylu neoromańskim, na planie krzyża greckiego. Inicjatorem budowy świątyni, noszącej początkowo wezwanie Jana Chrzciciela, był pastor gminy ewangelicko-augsburskiej Teodor Zirkwitz, a fundatorami miejscowi fabrykanci pochodzenia niemieckiego. Świątynia ucierpiała w czasie II wojny światowej, a po zakończeniu działań wojennych została przekazana Kościołowi Katolickiemu. Zachowaną do dzisiaj ozdobą świątyni jest wykonany w Wiedniu okrągły witraż. W 1997 r. zostały do niej sprowadzone relikwie św. Wojciecha, a sam kościół został podniesiony do rangi sanktuarium.
Gdy w 1961 r. Seminarium Duchowne zostało przeniesione przez władze miejskie do pomieszczeń zlokalizowanych przy kościele św. Wojciecha, wraz z instytucją przeniósł się tutaj również bł. ks. Sopoćko. Pełnił w świątyni posługę kapłańską, a po przejściu rok później na emeryturę odwiedzał ją nadal przy okazji różnych uroczystości religijnych czy seminaryjnych. Tutaj również uroczyście obchodzono okrągłe rocznice 50- i 60-lecia jego kapłaństwa. Za spuściznę bł. ks. Sopoćki można uznać wkład naukowy środowiska seminaryjnego w popularyzowanie dzieła Miłosierdzia Bożego.
5. Budynek dawnego Seminarium Duchownego przy ul. Słonimskiej
Adres: ul. Słonimska 8
Czas przejścia: ok. 10 minut
Dawny budynek Seminarium Duchownego przy ul. Słonimskiej został wzniesiony na początku XX w. W latach 30. zmodernizowano go i rozbudowano o skrzydło w stylu funkcjonalnym według projektu Rudolfa Macury. Po II wojnie światowej budynek mieścił w sobie Wydział Teologiczny Uniwersytetu Stefana Batorego, a od 1945 r. przeniesione z Wilna Seminarium Duchowne, zmuszone do opuszczenia miasta przez władze sowieckie. Na początku lat 60. budynek przeznaczono na Państwowy Dom Dziecka.
Bł. ks. Michał Sopoćko, jako profesor wileńskiego seminarium, został przeniesiony do Białegostoku w 1947 r. decyzją abp. Romualda Jałbrzykowskiego. W latach 1947-1961 – już jako profesor Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Białystoku – prowadził tu zajęcia z alumnami z zakresu m.in. pedagogiki, katechetyki i homiletyki, okresowo również z psychologii, historii filozofii oraz teologii pastoralnej i ascetycznej. Uczył także języka łacińskiego i rosyjskiego. Na budynku znajduje się informująca o tym tablica pamiątkowa z podobizną błogosławionego.
6. Dom przy ul. Złotej, gdzie mieszkał bł. Ks. Michał Sopoćko
Adres: ul. Złota 9
Czas przejścia: ok. 10 minut
Drewniany dom o konstrukcji zrębowej przy ul. Złotej 9, należący do Czupy Kane, został zbudowany w 1934 r. Posiada dwie kondygnacje oraz mieszkalne poddasze, a także dwuspadowy dach kryty blachą.
Ze względu na brak w budynku Seminarium mieszkań dla wszystkich księży profesorów część z nich musiała szukać sobie lokum w innych miejscach. Bł. ks. Michał Sopoćko zamieszkał w domu przy ul. Złotej 9 tuż po przyjeździe do Białegostoku w 1947 r. – jego pokój pod numerem 4 znajdował się po lewej stronie klatki schodowej, z oknami wychodzącymi na ulicę. Być może wybrał go ze względu na lokalizację, miał stąd bowiem całkiem niedaleko do dawnego budynku Seminarium, gdzie prowadził zajęcia, a także do kaplicy przy ul. Poleskiej, gdzie pełnił posługę duszpasterską. Tu też prowadził pracę naukową, modlił się i wypoczywał. Pod adresem Złota 9 mieszkał do lat 70. XX w., kiedy to ze względu na wiek i potrzebę stałej opieki przeprowadził się do pokoju w domu Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny.
7. Kościół Najświętszego Serca Jezusa
Adres: ul. Romualda Traugutta 25
Czas przejścia: ok. 17 minut
Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa został zbudowany na początku XX w., pierwotnie jako cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Matki Bożej, na terenie koszar 64. Kazańskiego Pułku Piechoty według projektu Fiodora M. Wierzbickiego. Świątynia, która po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeszła w ręce Kościoła Katolickiego, została dość mocno uszkodzona podczas obydwu wojen światowych. Ze zniszczeń odbudował ją ks. Aleksander Syczewski, wybitny kapłan i instruktor harcerski. W latach 70. XX w. stała się kościołem parafialnym.
Bł. ks. Michała Sopoćkę łączyła z ks. A. Syczewskim nie tylko współpraca w zakresie rozpowszechnienia nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego, ale i troska o wychowanie młodzieży czy formację świeckich. Już w 1949 r. w kościele zawisł obraz Jezusa Miłosiernego, a wokół niego zaczęło powstawać żywe ognisko kultu Miłosierdzia Bożego, wyrosłe z grona nauczycielek i katechetek. Opiekę nad nimi sprawował przyszły błogosławiony wspólnie z ks. Syczewskim.
8. Pomnik-Krzyż przy torach
Adres: ul. Poleska (w rejonie ul. Wąskiej i Chmielnej)
Czas przejścia: ok. 14 minut
9 marca 1989 r. doszło w Białymstoku do tragicznego wypadku – na odcinku Białystok Centralny – Białystok Fabryczny w wyniku pęknięcia szyny wykoleił się pociąg przewożący chlor, co w przypadku wycieku mogło doprowadzić do śmierci wielu mieszkańców. Uratowanie miasta przed katastrofą powiązano z postacią właśnie bł. ks. Michała Sopoćki, którego mieszkanie przy ul. Złotej oraz kaplica przy ul. Poleskiej, gdzie pełnił posługę duszpasterską, znajdowały się w bliskiej odległości od miejsca wypadku.
Na pamiątkę cudownego ocalenia od katastrofy w pobliżu miejsca wypadku ustawiono pomnik mający formę granitowego krzyża o wysokości trzech metrów, umieszczonego na podwyższeniu. Na jego belce poprzecznej znajduje się złocony napis „Jezu ufam tobie”, natomiast u podnóża krzyża – tablica z inskrypcją: „W tym miejscu 9.III.1989 r. wykoleił się pociąg ze śmiercionośnym chlorem. Krzyż ten – ku pamięci i przestrodze – wznieśli ufni w miłosierdzie Boże i wstawiennictwo Sługi Bożego ks. Michała Sopoćko *1888 r. +1975 r. Mieszkańcy Białegostoku 4.VI.1994 r.”.
9. Kaplica pw. św. Faustyny i bł. Michała przy ul. Poleskiej
Adres: ul. Poleska 42
Czas przejścia: ok. 9 minut
W 1947 r. Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny otrzymały od osób prywatnych dom mieszkalny przy ul. Poleskiej, gdzie została urządzona drewniana kaplica Świętej Rodziny. Bł. ks. Michał Sopoćko był związany z tym miejscem od 1955 r. aż do śmierci. Pełnił rolę spowiednika sióstr ze Zgromadzenia Misjonarek Świętej Rodziny, przyczynił się również do przekształcenia kaplicy w ośrodek duszpasterski służący okolicznym mieszkańcom, szczególnie starszym i chorym, których od ówczesnego kościoła parafialnego dzieliła dość spora odległość. Zobowiązał się także do odprawiania niedzielnych i świątecznych mszy. W 1956 r. – ze względu na rosnącą liczbę wiernych – dzięki jego staraniom kaplica została powiększona o werandę, której poświęcenie miało miejsce rok później. W pamięci okolicznych mieszkańców zapisał się jego obraz jako starszego, skupionego kapłana, idącego powoli od domu przy ul. Złotej na nabożeństwo do kaplicy. Na początku lat 70., już jako wymagający opieki starszy człowiek, bł. ks. Sopoćko zamieszkał na stałe w przylegającym do kaplicy pokoju, gdzie nadal przygotowywał publikacje na temat Miłosierdzia Bożego. Tu też zmarł 15 lutego 1975 r.
O bytności w kaplicy bł. Ks. Sopoćki przypomina stojący w ogrodzie przy domu zakonnym pomnik, którego autorem jest białostocki rzeźbiarz Michał Jackowski. Została na nim przedstawiona postać księdza z ostatnich lat życia.
10. Sanktuarium Bożego Miłosierdzia
Adres: ul. Plac Bł. Ks. Michała Sopoćki 1
Czas przejścia: ok. 9 minut
Powstanie białostockiego Sanktuarium Bożego Miłosierdzia stanowi zwieńczenie wieloletnich dążeń bł. ks. Michała Sopoćki, mających swój początek jeszcze podczas jego pobytu w Wilnie. Starania o budowę świątyni rozpoczęły się już w latach 50. XX w. i znalazły swój szczęśliwy finał w 1984 r. Do powstania sanktuarium znacznie przyczynili się dwaj uczniowie Ks. Sopoćki, biskup Edward Kisiel oraz ks, Zbigniew Stanisław Krupski, późniejszy proboszcz erygowanej w 1990 r. parafii pw. Miłosierdzia Bożego, a także sami parafianie. Uroczysta konsekracja kościoła, powstałego według projektu Andrzeja Nowakowskiego i Janusza Pawłowskiego, miała miejsce w 2007 r. 28 września 2008 r. podczas mszy świętej został tu odczytany list Benedykta XVI, ogłaszający ks. Sopoćkę błogosławionym. Dzisiaj białostocka świątynia stanowi jedno z dziewięciu sanktuariów znajdujących się na terenie Archidiecezji Białostockiej, do których przybywają liczne pielgrzymki.
W Sanktuarium są przechowywane liczne pamiątki po bł. ks. Sopoćce. W górnym kościele, po prawej stronie, znajduje się poświęcona mu kaplica z portretem namalowanym przez Krystynę Zawadzką, konfesjonałem, w którym spowiadał, oraz wykonanym przez niego klęcznikiem. U stóp obrazu został umieszczony relikwiarz z doczesnymi szczątkami błogosławionego, przeniesionymi tutaj po beatyfikacji w 2008 r. (wcześniej spoczywały one po ekshumacji w 1988 r. w krypcie kościelnej). W dolnym kościele w kaplicy eucharystycznej również umieszczony jest obraz przedstawiający bł. ks. Sopoćkę z jego relikwiami.